.png)
Malo je reči iz srpskog jezika koje su pronašle put do gotovo svih svetskih jezika. Ipak, jedna se izdvaja svojom jezivom simbolikom i univerzalnim prizvukom — reč “vampir”.
\r\nOno što ovu reč čini jedinstvenom jeste činjenica da nije nastala iz književnosti ili filma, već iz narodnog predanja i stvarnih zapisa iz Srbije u 18. veku. A najpoznatija ličnost koja je utkana u ovu priču jeste Sava Savanović, vampir iz sela Zarožje.
\r\n
\r\n
Kako je “vampir” postao globalna reč
\r\n
Prema lingvistima, reč “vampir” potiče iz srpskog jezika i prvi put je zabeležena u Evropi u 18. veku. U to vreme, teritorija današnje Srbije bila je pod habzburškom vlašću, pa su vesti o “vampirima” brzo stizale do Beča, a zatim i do ostatka Evrope.
\r\n
Najstariji zapisi o vampirima vezani su za slučaj Petra Blagojevića iz sela Kisiljevo (1725), ali i za legendu o Savi Savanoviću. Evropske novine tog vremena pisale su o “čudnim pojavama u Srbiji”, a reč “vampir” vrlo brzo je ušla u rečnike nemačkog, francuskog, engleskog i ruskog jezika.
\r\n
Danas, “vampir” je jedina srpska reč koja se koristi univerzalno — od Holivuda do Tokija, bez prevoda.
\r\n
\r\n
Legenda o Savi Savanoviću
\r\n
U selu Zarožje, u Zapadnoj Srbiji, nalazi se ruševina stare vodenice koja je vekovima bila vezana za ime Save Savanovića. Prema narodnim predanjima, Sava je bio imućan čovek koji je nakon smrti postao vampir.
\r\n
- \r\n
- \r\n
Navodno je noću napadao mlinare i putnike, sisao im krv i nestajao u tami.
\r\n
- \r\n
Vodenica na reci Rogačici postala je simbol straha i centar cele legende.
\r\n
- \r\n
Priča se prenosila generacijama, a zatim postala i inspiracija za književnost i film.
\r\n
\r\n
\r\n
\r\n
\r\n
Godine 1973. snimljen je kultni horor film „Leptirica“, zasnovan na pripovetki Milovana Glišića, koji je oživeo priču o Savi Savanoviću i učinio ga najpoznatijim vampirom Balkana.
\r\n
\r\n
Vampiri u istoriji i nauci
\r\n
Istoričari navode da su priče o vampirima mogle biti posledica nerazumevanja bolesti poput kuge ili stanja u kojima tela preminulih izgledaju “sačuvano” nakon smrti. Ipak, teško je osporiti činjenicu da su baš sa Balkana potekli prvi pisani dokazi o vampirima.
\r\n
Čak i u savremenom dobu, legenda o Savi oživljava: 2012. godine vest iz Bajine Bašte da se “Sava vratio jer je vodenica srušena” obišla je ceo svet, pa su i BBC i Guardian preneli priču, podsećajući da Balkan i dalje čuva svoje najmračnije mitove.
\r\n
\r\n
.png)
\r\n
Reč “vampir” nije samo srpski jezički izvozni proizvod — ona je deo kulturnog i folklornog nasleđa koje je oblikovalo globalnu mitologiju. A iza te reči stoje priče o ljudima poput Save Savanovića, čija senka i danas lebdi nad šumama i rekama Srbije.
\r\n
Kada sledeći put čujete “vampir”, setite se da je ta reč rođena baš ovde, na Balkanu — i da u sebi nosi jezivu priču koja je osvojila ceo svet.
